Ευρωκανονισμός φυλακίζει τους πρόσφυγες στην Ελλάδα

Της ΗΛΕΚΤΡΑΣ-ΛΗΔΑΣ ΚΟΥΤΡΑ* Αναρωτηθήκαμε ποτέ γιατί οι πρόσφυγες συνωστίζονται σε «πύλες εξόδου» όπως το λιμάνι της Πάτρας;
Γνωρίζουμε, άραγε, πως ούτε το 10% των προσφύγων που βρίσκονται στη χώρα μας δεν θα παρέμεναν στην Ελλάδα, αν είχαν δικαίωμα επιλογής, ή ότι, ακόμα κι αν τα καταφέρουν να προχωρήσουν βαθύτερα στην Ευρώπη, τα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε. θα μας τους «επιστρέψουν»;

Ετσι ορίζει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός «Δουβλίνο ΙΙ», που οι πολιτικοί μας ψήφισαν άκριτα το 2003 και στη συνέχεια, όταν διαπίστωσαν την απάνθρωπη κατάσταση που δημιουργήθηκε, δεν φρόντισαν να του αντιλέξουν σθεναρά και συντονισμένα. Σε εφαρμογή του, έχουν επιστραφεί τα τελευταία χρόνια από άλλες ευρωπαϊκές χώρες χιλιάδες αιτούντες άσυλο, αφού «αποκλειστικά αρμόδιο για την εξέταση και διεκπεραίωση ενός αιτήματος ασύλου είναι το πρώτο κράτος-μέλος» στο οποίο βρέθηκε ο αναζητητής διεθνούς προστασίας. Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, είναι συνήθως αυτή η «πρώτη χώρα, όπου υποχρεώνεται ο αιτών να παραμείνει μέχρι να εξετασθεί το αίτημά του. Μέχρι τότε, η χώρα μας υποχρεούται να εγγυηθεί την ασφάλεια και την αξιοπρεπή διαβίωσή του, να του παράσχει δωρεάν στέγη, τροφή, παιδεία, διερμηνεία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, νομική αρωγή, πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Ομως, ο πρόσφυγας στη χώρα μας κινδυνεύει να επαναπροωθηθεί παράνομα, τα ποσοστά έγκρισης των αιτημάτων είναι μηδενικά, οι διαδικασίες εξέτασης δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να χαρακτηρισθούν «δίκαιες», ενώ δεν υπάρχει η υποδομή συνθηκών υποδοχής. Ηδη εκκρεμούν στο ΕΔΔΑ (Στρασβούργο) πάνω από 350 υποθέσεις (ενώ το θέμα έχει παραπεμφθεί και στο Grand Chamber), προκειμένου να αποτραπεί η επιστροφή «Δουβλινέζων» στη χώρα μας. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η Ελλάδα του 2010 δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο.

Δεν θέλει, όμως, να το παραδεχθεί!

Σε ερωτήματα από φορείς άλλων χωρών, προκειμένου να «επιστρέψουν» Δουβλινέζους (έχει αυτόνομη ευθύνη το κάθε κράτος που θα μετακινήσει πρόσφυγα, ότι δεν παραβιάζονται τα δικαιώματά του από τη μετακίνηση), απαντάμε πως οι εκάστοτε αφιχθησόμενοι θα έχουν «άμεση πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου, στέγαση, σίτιση, ιατροφαρμακευτική κάλυψη» και τα συναφή. Ετσι επιτάσσει, άλλωστε, το νομοθετικό πλαίσιο για τους αιτούντες άσυλο, που ενσωμάτωσε -πλημμελώς, ας σημειώσουμε, όσο και εκπρόθεσμα- τις σχετικές κοινοτικές Οδηγίες.

Για την πλειοψηφία των εκπροσώπων της ευάλωτης αυτής ομάδας, που ευελπιστούσαν ότι, πατώντας το πόδι τους στην Ευρώπη, θα βιώσουν τα δικαιώματά τους, οι παροχές που τους «εγγυώμαστε» δεν είναι παρά μια μακρινή ευχή, ίσως μόνο ένα παραμύθι.

Η παραδοχή της αδυναμίας μας να διαχειριστούμε τα προβλήματα και το διάβημά μας στην Ε.Ε. για αναστολή κάθε επιστροφής αιτούντος άσυλο είναι μια ικανή αρχή.

Η κυβέρνηση οφείλει, αντί να διαβεβαιώνει ότι προβαίνει σε -αδύνατες, άλλωστε, να πραγματοποιηθούν- παροχές, να εξοπλιστεί με τα άφθονα και καταλυτικά κατά της εφαρμογής του Δουβλίνου ΙΙ επιχειρήματα και να προχωρήσει σε σθεναρή διεκδίκηση της κατάργησής του. Απαξ και μπήκε στην Ευρώπη ο πρόσφυγας, θα πρέπει να μπορεί να διαλέξει ο ίδιος πού θα εξεταστεί το αίτημά του, με μόνη δυνατότητα περιορισμού της επιλογής του τον πραγματικό κορεσμό της χώρας-μέλους, σε σημείο κινδύνου καταστρατήγησης των υπέρ του τεθεισών εγγυήσεων. Είναι μέγιστο πολιτικό ζητούμενο, εκφράζει δε τόσο τους πολίτες εκείνους που θέλουν να βλέπουν τους πρόσφυγες ασφαλείς, τη διεθνή και εσωτερική εικόνα τους ακέραια και τα ανθρώπινα δικαιώματα να γίνονται σεβαστά στη χώρα, όσο και τους πολίτες που θέλουν μόνο να δουν την Ελλάδα να αποσυμφορείται από τα μεγάλα μεγέθη αλλογενών που την κατοικούν.

Πρόκειται, άλλωστε, για μια ρύθμιση διαδικαστική και πολυδάπανη για τα κράτη-μέλη, έναν Κανονισμό που παραβιάζει τα δικαιώματα που εγγυάται το Διεθνές Δίκαιο στους πρόσφυγες, που επιβαρύνει υπέρμετρα μικρό αριθμό κρατών-μελών που βρίσκονται στα ευρωπαϊκά σύνορα, έναν Κανονισμό αποτυχημένο στην πράξη και αυταπόδεικτα λανθασμένο στη βάση του, αφού προϋποθέτει ισοδύναμα επίπεδα προστασίας των αιτούντων σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Είμαστε, όμως, μακριά από ένα κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου.

Οπως καταδείχθηκε και από την πρόσφατη στάση των Ευρωπαίων εταίρων απέναντι στα οικονομικά της χώρας μας, η αναγκαία για την ενοποίηση και διακηρυχθείσα «αλληλεγγύη» μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρώπης καλείται πανταχόθεν να επαναπροσδιορίσει έμπρακτα το περιεχόμενό της.

* Δικηγόρος και πρόεδρος της ΜΚΟ «Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα»